Activity Based Costing

Faaliyete Dayalı Maliyetleme (Activity Based Costing) Nedir?

Faaliyete dayalı maliyetleme, İngilizce adıyla Activity Based Costing (ABC), üretim maliyetlerinin daha hassas ve detaylı bir şekilde hesaplanmasını sağlayan modern bir maliyetleme yöntemidir. Geleneksel maliyetleme yöntemlerinden farklı olarak, ABC yöntemi genel üretim giderlerini tek bir dağıtım anahtarına göre değil, birden fazla aktiviteye ve bu aktivitelerin maliyet sürücülerine (cost drivers) göre dağıtır.

Geleneksel Maliyetleme ile ABC Yönteminin Karşılaştırılması

Geleneksel Maliyetleme Yöntemi

Geleneksel yöntemde, üretim maliyeti üç ana unsurdan oluşur:

1. Doğrudan Malzemeler (Direct Materials)
2. Doğrudan İşçilik (Direct Labor)
3. Genel Üretim Giderleri (Manufacturing Overhead - MOH)

Genel üretim giderleri, genellikle tek bir dağıtım anahtarına (örneğin, makine saatleri veya doğrudan işçilik saatleri) göre tüm ürünlere dağıtılır. Bu yaklaşım, ürünlerin gerçek maliyetlerini tam olarak yansıtmayabilir, çünkü tüm genel giderler tek bir faktöre dayandırılır.

Faaliyete Dayalı Maliyetleme (ABC) Yöntemi

Activity Based Costing, genel üretim giderlerini farklı aktiviteler ve bu aktivitelerin maliyet sürücülerine göre dağıtır. Yani, her bir faaliyet için ayrı bir Manufacturing Overhead hesaplanır ve bu maliyetler ilgili ürünlere daha doğru bir şekilde atanır.

ABC Yönteminin Uygulanması: Örnek Bir Senaryo

Online Economic School Company isimli bir şirketin sandalye ürettiğini varsayalım. Üretim süreci üç ana faaliyetten oluşuyor:

1. Purchasing (Satın Alma): Üretimde kullanılan hammadde alımlarını içerir.
2. Assembling (Montaj)
3. Packaging (Paketleme)

Her bir faaliyet için genel üretim giderleri farklı maliyet sürücülerine göre hesaplanır:

• Purchasing: Sipariş sayısına göre.
• Assembling: Kullanılan parça sayısına göre.
• Packaging: Üretilen bitmiş ürün sayısına göre.

Verilen Bilgiler

• Purchasing:

  • Cost Allocation Rate: Her bir sipariş için $60$
  • Toplam Sipariş Sayısı: $200$

• Assembling:

  • Cost Allocation Rate: Her bir parça için $0.5$
  • Her Sandalye İçin Parça Sayısı: $20$
  • Toplam Üretilen Sandalye Sayısı: $40,000$
  • Toplam Kullanılan Parça Sayısı: $$40,000 \text{ sandalye} \times 20 \text{ parça} = 800,000 \text{ parça}$$

• Packaging:

  • Cost Allocation Rate: Her bir bitmiş ürün için $2$
  • Toplam Bitmiş Ürün Sayısı: $40,000$

• Doğrudan Malzeme Maliyeti (DM): Her sandalye için $1$

• Doğrudan İşçilik Maliyeti (DL): Her sandalye için $10$

ABC Yöntemine Göre Toplam Maliyetin Hesaplanması

1. Doğrudan Maliyetler

• Doğrudan Malzemeler (DM):

  $$40,000 \text{ sandalye} \times \$1 = \$40,000$$

• Doğrudan İşçilik (DL):

  $$40,000 \text{ sandalye} \times \$10 = \$400,000$$

2. Genel Üretim Giderleri (Manufacturing Overhead)

• Purchasing MOH:

  $$200 \text{ sipariş} \times \$60 = \$12,000$$

• Assembling MOH:

  $$800,000 \text{ parça} \times \$0.5 = \$400,000$$

• Packaging MOH:

  $$40,000 \text{ sandalye} \times \$2 = \$80,000$$

3. Toplam Maliyet ve Birim Maliyet

• Toplam Maliyet:

  $$\$40,000 (\text{DM}) + \$400,000 (\text{DL}) + \$12,000 (\text{Purchasing MOH}) + \$400,000 (\text{Assembling MOH}) + \$80,000 (\text{Packaging MOH}) = \$932,000$$

• Birim Maliyet:

  $$\frac{\$932,000}{40,000 \text{ sandalye}} = \$23.30 \text{ (her bir sandalye için)}$$

Geleneksel Yönteme Göre Maliyet Hesabı

Şimdi aynı örneği geleneksel maliyetleme yöntemiyle hesaplayalım. Genel üretim giderlerini tek bir dağıtım anahtarına göre, örneğin doğrudan işçilik saatlerine göre dağıtalım.

Verilen Ek Bilgiler

• Genel Üretim Gideri Allocation Rate: Her bir doğrudan işçilik saati için $65$
• Toplam Doğrudan İşçilik Saatleri: $10,000$ saat

Hesaplamalar

1. Genel Üretim Giderleri (Manufacturing Overhead)

• MOH: $$10,000 \text{ saat} \times \$65 = \$650,000$$

2. Toplam Maliyet ve Birim Maliyet

• Toplam Maliyet:

  $$\$40,000 (\text{DM}) + \$400,000 (\text{DL}) + \$650,000 (\text{MOH}) = \$1,090,000$$

• Birim Maliyet:

  $$\frac{\$1,090,000}{40,000 \text{ sandalye}} = \$27.25 \text{ (her bir sandalye için)}$$

Sonuçların Karşılaştırılması

• ABC Yöntemiyle Birim Maliyet: $23.30
• Geleneksel Yöntemle Birim Maliyet: $27.25

Görüldüğü gibi, ABC yöntemi daha detaylı bir maliyet analizi sunarak birim maliyeti düşürmüştür. Bu, genel üretim giderlerinin daha doğru bir şekilde dağıtılması sayesinde gerçekleşmiştir.

Satış Fiyatının Belirlenmesi

Şirket, toplam maliyetin üzerine %40'lık bir kar marjı (markup) ekleyerek satış fiyatını belirlemek istiyor.

Hesaplama

• Toplam Satış Fiyatı:

  $$\$932,000 \times 1.40 = \$1,304,800$$

• Birim Satış Fiyatı:

  $$\frac{\$1,304,800}{40,000 \text{ sandalye}} = \$32.62 \text{ (her bir sandalye için)}$$

Faaliyete Dayalı Maliyetlemenin Avantajları

• Daha Hassas Maliyetleme: ABC yöntemi, ürün ve hizmet maliyetlerini daha doğru bir şekilde belirler.
• Karlı ve Zararlı Ürünlerin Belirlenmesi: Hangi ürünlerin gerçekten karlı olduğunu gösterir.
• Maliyet Kontrolü: İşletmenin hangi faaliyetlerinin maliyetleri artırdığını tespit etmeye yardımcı olur.

Özet

Faaliyete dayalı maliyetleme (Activity Based Costing), işletmelerin maliyetlerini daha doğru ve detaylı bir şekilde hesaplamalarını sağlar. Geleneksel maliyetleme yöntemlerine göre genel üretim giderlerini birden fazla maliyet sürücüsüne göre dağıtarak, ürünlerin gerçek maliyetlerini ortaya koyar. Bu sayede işletmeler daha sağlıklı fiyatlandırma yapabilir, kaynaklarını daha verimli kullanabilir ve rekabet avantajı elde edebilirler.