Aggregate Expenditure and Output & Fiscal Policy

Makroekonomide, bir ekonominin toplam harcamaları (Aggregate Expenditure), o ekonominin gelir ve üretim düzeyini belirler. Peki, toplam harcamalar ve gelir düzeyi (Income veya Output) arasındaki ilişki nedir? Bu makalede, bu ilişkiyi anlamak için kullanılan temel ekonomik modelleri ve bir sayısal örnek üzerinden nasıl hesaplandığını inceleyeceğiz.

Toplam Harcamalar ve Gelir Düzeyi Arasındaki İlişki

Ekonomide gerçekleşen her işlem, bir taraf için harcama (Expenditure), diğer taraf için gelir (Income) oluşturur. Bu nedenle, ekonomideki toplam harcamalar her zaman toplam gelire eşittir:

$$Y = C + I + G + NX$$

Burada:

• ( Y ): Gelir veya üretim düzeyi (Income/Output)
• ( C ): Tüketim harcamaları (Consumption)
• ( I ): Yatırım harcamaları (Investment)
• ( G ): Devlet harcamaları (Government Spending)
• ( NX ): Net ihracat (Net Exports = Exports - Imports)

Ancak, kapalı bir ekonomi varsayımında net ihracat ( NX = 0 ) kabul edilir.

Tüketim Fonksiyonu ve Harcanabilir Gelir

Tüketim harcamaları genellikle harcanabilir gelirin (Disposable Income) bir fonksiyonudur. Harcanabilir gelir, toplam gelirden ödenen vergilerin çıkarılmasıyla elde edilir:

$$Y_d = Y - T$$

Burada:

• ( Y_d ): Harcanabilir gelir (Disposable Income)
• ( T ): Vergiler (Taxes)

Bir tüketim fonksiyonu örneği:

$$C = 60 + 0.6Y_d$$

Bu fonksiyonda, 60 otonom tüketimi, ( 0.6 ) ise marjinal tüketim eğilimini (Marginal Propensity to Consume) temsil eder.

Vergi Fonksiyonu

Vergi miktarı, gelirin bir fonksiyonu olarak ifade edilebilir:

$$T = -80 + 0.4Y$$

Burada, ( -80 ) negatif otonom vergiyi (örneğin vergi teşvikleri veya sübvansiyonlar), ( 0.4 ) ise marjinal vergi oranını gösterir.

Sayısal Örnek: Denge Gelir Düzeyinin Hesaplanması

Verilenler:

• Tüketim Fonksiyonu: ( C = 60 + 0.6Y_d )
• Yatırım Harcamaları: ( I = 100 )
• Devlet Harcamaları: ( G = 112 )
• Vergi Fonksiyonu: ( T = -80 + 0.4Y )

Adım 1: Harcanabilir Gelirin İfadesini Bulalım

Harcanabilir geliri ( Y_d = Y - T ) formülüyle ifade edebiliriz. Vergi fonksiyonunu yerine koyarak:

$$Y_d = Y - (-80 + 0.4Y) \\ Y_d = Y + 80 - 0.4Y \\ Y_d = 0.6Y + 80$$

Adım 2: Tüketim Fonksiyonunu Yeniden Yazalım

Tüketim fonksiyonunu bulduğumuz ( Y_d ) ile güncelleyelim:

$$C = 60 + 0.6(0.6Y + 80) \\ C = 60 + 0.36Y + 48 \\ C = 108 + 0.36Y$$

Adım 3: Toplam Harcamaları İfade Edelim

Toplam harcamalar:

$$Y = C + I + G \\ Y = (108 + 0.36Y) + 100 + 112 \\$$

Adım 4: Denge Gelir Düzeyini Bulalım

Denklemi çözerek ( Y ) değerini bulalım:

$$Y = 108 + 0.36Y + 212 \\ Y - 0.36Y = 320 \\ 0.64Y = 320 \\ Y = \frac{320}{0.64} \\ Y = 500$$

Denge gelir düzeyi ( Y = 500 ) birimdir.

Vergi Miktarının Hesaplanması

Vergi fonksiyonuna ( Y = 500 ) değerini koyalım:

$$T = -80 + 0.4(500) \\ T = -80 + 200 \\ T = 120$$

Vergi miktarı ( T = 120 ) birimdir.

Bütçe Açığı veya Fazlasının Belirlenmesi

Bütçe dengesi, devletin gelirleri ve harcamaları arasındaki farktır:

• Devlet Gelirleri: Vergiler ( T = 120 )
• Devlet Harcamaları: ( G = 112 )

Karşılaştırma:

• Eğer ( T > G ) ise, bütçe fazlası (Budget Surplus) vardır.
• Eğer ( T < G ) ise, bütçe açığı (Budget Deficit) vardır.

Burada:

$$T - G = 120 - 112 = 8$$

Devletin 8 birimlik bütçe fazlası bulunmaktadır.

Sonuç

Bu örnek üzerinden, toplam harcamaların gelir düzeyini nasıl belirlediğini ve ekonomik dengeyi nasıl etkilediğini gördük. Ana noktalar:

• Toplam Harcamalar ve Gelir Eşitliği: ( Y = C + I + G )
• Tüketim Harcamalarının Gelire Bağlılığı: Tüketim, harcanabilir gelirin bir fonksiyonudur.
• Vergi ve Harcanabilir Gelir: Vergiler gelirden düşülerek harcanabilir gelir elde edilir.
• Denge Gelir Düzeyinin Hesaplanması: Eşitlikler kullanılarak ( Y ) değeri bulunur.
• Bütçe Dengesi: Vergi gelirleri ve devlet harcamaları karşılaştırılarak bütçe fazlası veya açığı belirlenir.

Bu analiz, makroekonomide temel kavramların anlaşılması ve ekonomik politikaların etkilerinin değerlendirilmesi açısından önemlidir.